İşlem yapılıyor, lütfen bekleyin...

Hizmette 10+ Yıl ve binlerce müşteri memnuniyeti... | %100 doğru kaynak | %100 memnuniyet | %100 mezuniyet |

Netsorular.com
LBV205U-YEM BİLGİSİ VE HAYVAN BESLEME DERSİNİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİ
LBV205U-YEM BİLGİSİ VE HAYVAN BESLEME DERSİNİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİNE VE DİĞER DERSLERİN DERS ÖZETİNE ÜCRETSİZ ULAŞABİLİR, AÖF ÇIKMIŞ SORULARI, AÖF DERS ÖZETLERİNİ VE AÖF YARDIMCI KİTAPLARI ONLİNE SİPARİŞ VEREBİLİRSİNİZ...

ÜNİTE 1 - YEM BİLGİSİNE GİRİŞ

GİRİŞ

Hayvanların doğru ve dengeli bir biçimde beslenmesi iki nedenden dolayı özellikle önem taşımaktadır. Bunlardan bir tanesi doğru ve dengeli bir beslenme planı uygulayarak yüksek bir verim elde etmek, diğeri de hayvanların beslenmesi amacıyla kullanılacak yem maddelerini en ucuz ve en yararlı bir biçimde sağla­maktır

YEMİN TANIMI

belir­li kullanım sınırları ve işleme koşulları altında verildiğinde hayvan sağlına zarar vermeyen, onların yaşamsal ve verime dönük besin maddesi ihtiyaçlarının karşı­lanmasında kullanılmak üzere içersinde en az bir besin maddesini barındıran mad­delere yem ya da yem maddesi denilmektedir.

YEMİN TANIMI

belir­li kullanım sınırları ve işleme koşulları altında verildiğinde hayvan sağlına zarar vermeyen, onların yaşamsal ve verime dönük besin maddesi ihtiyaçlarının karşı­lanmasında kullanılmak üzere içersinde en az bir besin maddesini barındıran mad­delere yem ya da yem maddesi denilmektedir.

Yem maddelerinin büyük bir kısmı hayvanlara çeşitli işlemlerden geçirilerek verilmektedir. Öğütme, ezme, ısıyla muamele, doğrama yem maddele­rine hayvanlara verilmeden önce uygulanan işlemlerden bazılarıdır.

gibi bir yem maddesi en az bir besin madde­si içermelidir. Hayvan beslenmesinde kullanılan pek çok yem maddesi karbonhid­rat, protein, yağ, vitamin ve mineral gibi besin maddelerinin pek çoğunu bir ara­da barındırabilse de bazı yem maddeleri sadece bir ya da birkaç besin maddesini içermektedirler.

YEMLERDE BULUNAN BESİN MADDELERİ VE HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE METABOLİZMALARI

Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri, gelişmeleri, verimde bulunabilmeleri ve enerji ihtiyaçlarını sağlamak üzere dışarıdan alması gereken ve yem maddelerinin en küçük birimini oluşturan maddelere besin maddesi denir. Yemlerde bulunan besin maddeleri kimyasal yapılarına göre karbonhidratlar, proteinler, lipitler, vita­minler ve mineraller olmak üzere 5'e ayrılır. Yem maddeleri değişen oranlarda ve çeşitlilikte besin maddesi içerebilirler.

Karbonhidratlar

Karbonhidratlar, karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşan organik bile­şiklerdir.

Hayvan besle­mede yem olarak kullanılan bitkilerin yaklaşık kuru maddesinin 2/3'ü karbonhid­ratlardan meydana gelmektedir. Karbonhidratlar hayvanlar tarafından vücutta ısı ve enerji kaynağı olarak kullanılırlar. Karbonhidratların fazlası vücutta yağ şeklin­de depolanır. Hayvan vücudunda karbonhidrat miktarı çok azdır. Bunların çoğu kanda çok düşük miktarda şekerler (glikoz) olarak yer alırlarken, karaciğerde gli­kojen olarak depo edilmektedir.

Karbonhidratlar, yapılarında şeker molekülü içerip içermemelerine göre iki ana gruba ayrılır. Yapılarında tek şeker molekülü içerenler monosakkarit, birden fazla şeker molekülü içerenler oligosakkarit olarak sınıflandırılır. Monosakkaritler yapılarında bulunan kar­bon atomu sayısına göre beş karbonlu şekerler (pentozlar) ve altı karbonlu şeker­ler (heksozlar) olarak sınıflandırılır. Beş karbonlu şekerlerin hayvan besleme bakı­mından önemlileri ksiloz, arabinoz ve ribozdur. Ksiloz, bitkilerdeki odunsu mad­delerden elde edilir. Erik, kiraz ve üzümün yapısında az miktarda bulunur. Arabi-noz, sakız ve zamkların yapısında bulunan beş karbonlu şekerdir. Riboz, nükleik asitlerin yapısına girer. Aynı zamanda riboflavin vitamininin de önemli bir bileşe­nidir. Altı karbonlu şekerlerin hayvan besleme açısından önemli görevleri vardır. Glikoz, fruktoz, galaktoz ve mannozfizyolojik sistemde rol alan en önemli altı kar­bonlu şekerlerdir. Glikoz, memelilerin çoğunda kan şekerini oluşturur. Nişasta ve selülozun temel yapı taşıdır. Tek mideli hayvanlarda karbonhidrat sindiriminin son ürünüdür ve başlıca enerji kaynağı olarak kullanılır. Fruktoz, meyvelerde ve balda bol miktarda bulunur ve meyve şekeri olarak isimlendirilir. Galaktoz, glikozla bir­likte süt şekerini oluşturur. Mannoz, bitkilerde bol miktarda bulunur. İki molekül monosakkaridin bir araya gelmesiyle dissakkaritler oluşmaktadır. Hayvan beslen­mesi bakımından en önemli disakkaritler ise sükroz, maltoz, sellobiozve laktoz .Çok sayıda monosakkaridin bir araya gelmesiyle oluşan polisakkaritler, bitkisel kökenli yem maddelerinde en fazla bulunan besin maddelerindendir. Nişasta, gli­kojen, selüloz ve hemiselüloz bu gruba giren önemli polisakkaritlerdir. Nişasta, bitkilerde bulunan başlıca depo karbonhidrat şeklidir. Glukojen, karbonhidratların vücutta tek depo şeklidir. Karaciğer ve kaslarda depo edilir. Selüloz, bitkilerde en fazla bulunan karbonhidrattır. Selüloz, hemiselüloz ve lignin ile birlikte bitkilerin hücre duvarında yer alırlar ve bitkilere dayanıklılık verirler. Glikoz, nişastanın ol­duğu gibi selülozun da yapıtaşını oluşturur.

Karbonhidratların Hayvan Türlerine Göre Metabolizması

Tek midelilerde karbonhidratların sindirimi tükürükte bulunan enzimler (amilaz) vasıtasıyla ağızda başlar. Atların, kedi ve köpeklerin tükürük salgılarında karbon­hidratları parçalayacak enzimler bulunmaz. Bu hayvanlarda karbonhidratların sin­dirim yeri ince bağırsaklardır. İnce bağırsaklarda karbonhidratları sindiren enzim­ler pankreastan (amilaz) ve bağırsak villuslarından salgılanırlar (amilaz, maltaz, gli-kosidaz, laktaz ve sükraz ). Bu enzimlerin etkisi ile karbonhidratlar kendilerini oluşturan en küçük şekerlere kadar parçalanır. Parçalanma sonucunda ortaya çı­kan ürünler, bağırsakların mikrovillusları tarafından emilirler. Emilen şekerlerin büyük bir kısmı enerji üretiminde kullanılırken, geri kalan kısmı da yağ asitlerine dönüşür.Karbonhidratlar,geviş getiren hayvanlarda büyük oranda işkembede fermantasyona uğrarlar.

Proteinler

Tüm canlıların beslenmesinde proteinler önemli bir rol oynamaktadır. Proteinler çok sayıda amino asidin bir araya gelmesiyle oluşmuş yüksek moleküllü besin maddeleridir. Proteinler yapılarında karbon, hidrojen ve oksijenin yanında azot da içerir. Ayrıca bazı proteinler kükürt, demir, çinko, fosfor ve bakır gibi çeşitli iz ele­mentleri de içermektedir. Tek mideli hayvanlarda protein kaynaklarını hayvansal ve bitkisel kökenli yemler oluştururken, geviş getiren hayvanlarda bunlara ilave­ten işkembede yaşayan mikroorganizmaların kendisi de mikrobiyel protein kay­nağını oluştururlar. Proteinler kimyasal özelliklerine göre aşağıdaki gibi sınıflan­dırılırlar:

Basit proteinler (albuminler, globulinler, prolaminler, protaminler, histonlar, globinler): Bu proteinler sadece aminoasitlerden oluşmuşlardır,

Bileşik proteinler (Nükleoproteinler, mukoproteinler, glikoproteinler, lipop-roteinler, fosfoproteinler, kromoproteinler, metalloproteinler): Protein mole­külü ile protein olmayan diğer molekülün birleşmesiyle oluşan proteinlerdir,

Protein niteliğinde olmayan azotlu bileşikler (aminler, amidler, pürin ve pi-rimidin bazları, nitratlar, üre): Bitkisel ve hayvansal yemlerde protein ve aminoasit formunda olmayan, fakat azot içeren bileşiklerdir. Bunlar geviş getiren hayvanlar dışında çok fazla değerlendirilemezler. Hayvan besleme açısından pratik uygulamalarda en fazla üre ve amonyum tuzları kullanılır,

Proteinlerin Hayvan Türlerine Göre Metabolizması

Tek midelilerde, yemlerle alınan proteinlerin sindirimi, mide sıvısı içerisinde pro­teini sindiren enzimlerle (pepsin ve katapsin) karşılaştığında başlamış olur. Pepsin enzimi mide hücreleri tarafından aktif olmayan formda pepsinojen olarak salgıla­nır. Daha sonra mide sıvısı içerisinde bulunan hidroklorik asit ile karşılaştığında aktif olan formu pepsine dönüşür. İnce bağırsaklara geçen içerikle birlikte, pepsin­den sonra ince bağırsaktaki enzimler (tripsin, kimotripsin, karboksipeptidaz A ve B) ile yem proteinlerinin parçalanması devam eder. İnce bağırsaktaki enzimler pankreastan aktif olmayan formlarda salgılanır (tripsinojen, kimotripsinojen, pro-karboksipeptidaz A ve B).Yemler­de bulunan proteinlerin enzimlerle parçalanması sonucu ortaya çıkan amino asit­ler, ince bağırsak boşluğundan, bağırsak duvarına geçiş yaparlar. Sonrasında da kan ve lenf damarlarına geçmesiyle emilim sonlanmış olur. Geviş getiren hayvanlar ile tek midelilerde vücutta amino asitlerin birbirine dönüşümü ve amino asit sentezi aynı­dır. Buna ilaveten geviş getiren hayvanlar işkembe mikroorganizmaları sayesinde, tek midelilerden farklı olarak vücutta sentezlenmeyen amino asit gereksinimlerini de karşılayabilirler.

Yemlerle vücuda gereksinimden fazla alınan amino asitler parçalanarak bir kıs­mı (karboksil kökü) enerji üretiminde kullanılırken, bir kısmı da (amino grubu) amonyağa dönüşerek vücuttan atılır. Amonyağın büyük bir kısmı karaciğer vasıta­sıyla üreye dönüştürülür ve dolaşımdan üre formunda dışarı atılır. Kuşlar ve sürün­genler amonyağı ürik asit şeklinde dışarı atarlar. Balıklar ise amonyağı solungaçla­rı ile direk suya verirler.

Geviş getiren hayvanlarda yemlerle alınan proteinler, protein yapısında olma­yan azotlu bileşikler ve tükürük yoluyla gelen üre, işkembede bulunan mikroorga­nizmalar tarafından azot kaynağı olarak kullanılır. İşkembeye gelen bu kaynakla­rın tamamı amonyağa dönüştürülür. Daha sonra bu mikroorganizmalar gerekli enerji kaynağı buldukları ortamlarda, amonyağı kullanarak çoğalırlar ve kendi vü­cut proteinlerini de sentezlemiş olurlar. İşkembe içeriğinin bağırsaklara geçmesi ve bu içerikteki mikroorganizmaların sindirilmeleri ile birlikte hayvan vücudu için ge­rekli olan amino asitler karşılanmış olur. İşkembe ortamında mikroorganizmaların kullanabileceğinden fazla amonyak üretilmişse bu amonyak işkembe duvarından emilerek karaciğere gelir ve burada üreye çevrilir. Oluşan ürenin bir kısmı böbrek­lerden idrar ile atılırken, bir kısmı ise kan dolaşımı ile tükürük bezlerine gelir ve tükürük ile tekrar işkembeye döner. İşkembede mikroorganizmaların fermantasyo­nundan kaçan proteinler, amino asitler ve mikrobiyel proteinler ince barsağa ge­lirler. İnce bağırsakta meydana gelen protein sindirimi tek mideli hayvanlarda ol­duğu gibi şekillenir.

Lipitler

Lipitler; yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomu bulunan, suda erimeyen, buna karşın eter, kloroform ve benzen gibi çözücülerde eriyen organik bileşikler­dir. Bu bileşikler yem maddelerinde çok değişik formlarda bulunurlar ve gliserol kapsayan ve kapsamayan lipitler olmak üzere başlıca iki ana grupta incelenirler. Gliserol kapsayan lipitlerin en önemli üyesi olan yağlar, basit lipitler grubunda yer alırlar. Trigliseritler, yağların doğada en yaygın olarak bulunan formudur ve üç yağ asidinin bir gliserol molekülü tarafından birbirlerine bağlanmasıyla oluşur. Mısır, buğday, arpa gibi tahıllarda yağın önemli bir kısmı trigliserit formundadır. Yonca, tırfıl, çayır otu gibi kaba yemlerde ise trigliserit miktarı düşük olup, bu yem mad­deleri bileşik lipitler grubunda yer alan galaktolipitler bakımından zengindirler. Yem maddelerinde; karoten, klorofil ve mumlar gibi eterde çözünen ancak glise-rol kapsamayan ve hayvana enerji anlamında katkısı olmayan lipitler de bulun­maktadır. Bu grubun bir üyesi olan mumlar, bitki yapraklarının ve meyvelerin dış yüzeyini kaplayarak koruyucu bir rol üstlenirler ancak yukarıda da vurgulandığı gibi herhangi bir enerji değeri taşımazlar.

Yağlar; sıvı ve katı yağlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Sıvı yağlar oda sıcak­lığında sıvı, katı yağlar ise katı formda olup, bu durum tamamen yağların kapsadı­ğı yağ asitlerinin özelliğinden kaynaklanır. Yağların hayvan besleme açısından en önemli özelliği, karbonhidrat ve prote­inlerden çok daha yüksek enerji değerine sahip olmalarıdır. Hayvanlar enerji ihtiyaçlarını öncelikle yem maddelerinde bulunan karbonhidrat ve yağlardan karşılar­lar. Hayvana ihtiyacının üzerinde protein verilmesi durumunda ya da açlık duru­munda, proteinler de organizmada karbonhidrat ve yağlar gibi enerji sağlamak amacıyla kullanılabilmektedir. Besin maddelerinden (karbonhidrat, yağ, protein) enerji sağlanabilmesi için bunların vücutta yakılması yani hayvanın solunum yap­ması ve solunumla aldığı oksijenin de hücrelere kadar ulaşması gerekmektedir. Oksijen hücrelere ulaşıp besin maddelerinin yapısındaki karbon ve hidrojen atom­ları ile birleştiğinde, son ürün olarak karbondioksit, su ve bir miktar da enerji açı­ğa çıkmaktadır. Hayvan yemlerine katılan yağların enerji ve esansiyel yağ asitlerinin kaynağı ol­malarının yanı sıra daha pek çok avantajları vardır. Bu avantajları şu şekilde sırala­mak mümkündür. Yağlar;Kolin kaynağıdırlar,Yağda eriyen (A, D, E, K) vitaminlerin taşıyıcısıdırlar ve bu vitaminlerin ba­ğırsaklardan emilmesinde rol alırlar. Yemin tozumasını önleyerek, hayvanların yemi tüketmesi esnasında solu­num yollarının korunmasını sağlarlar, Yemden yararlanmayı artırırlar,Yemlerin lezzetini dolayısıyla yem tüketimini artırırlar,Pelet yem yapımını kolaylaştırırlar,Hayvanlar üzerinde çevre sıcaklığının yarattığı stresi azaltırlar.

Lipitlerin Hayvan Türlerine Göre Metabolizması

Lipitlerin sindirim ve emilimi ince bağırsaklarda gerçekleşmektedir. lipitlerin sindirim ve emilimindeki en önemli nokta, bu maddelerin su ile karışabilir bir hale gelme­si ve sıvı bir tabaka ile kaplı olan ince bağırsak mukozasından emilmesidir. Lipit­lerin sindirim, emilim ve metabolizmasında hayvan türlerine göre ortak noktalar olduğu gibi, bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Bu kapsamda, tek mideli ve geviş getiren hayvanlar temel alınarak konu karşılaştırmalı olarak anlatılacak ve bu saye­de bilgilerin kalıcı olması sağlanacaktır.Tek mideli hayvanların rasyonlarında lipitler büyük ölçüde trigliserit formunda-dır. Midede lipit sindirimi yoktur. Geviş getiren hayvanların yaşamlarının ilk dönemlerinde işkembe faal durum­da olmadığından, lipitler tek mideli hayvanlarda olduğu gibi sindirilir.

Vitaminler

Vitaminler, yaşamın sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi, canlıların büyümesi ve çeşit­li verim performanslarında bulunabilmeleri için çok düşük miktarlarda gereksinim duyulan organik bileşiklerdir. Hayvanların yaşamsal işlevlerini sürdürebilmeleri ve çeşitli verimlerde buluna­bilmeleri için, vitaminlerin dengeli bir şekilde hazırlanan rasyonlarla düzenli ola­rak hayvanlara verilmesi gerekir.Hayvanlara veri­len yem maddelerinin vitamin düzeyleri çeşitli faktörler nedeniyle değişebilir. Bu faktörler arasında; yem bitkisinin yetiştiği bölge, biçim dönemi, hasat ve depolama koşulları, yem ham maddelerinin işlenme şekli sayılabilir. Bu nedenle vitamin ve mineralleri içeren premikslerrasyona katılmakta ve bu maddelerle ilgili olarak meydana gelebilecek eksiklikler önlenmektedir.hayvanların vitamin gereksinimlerinin karşılanması ancak yemlerdeki vitamin değerleri dikkate alınarak hazırlanan dengeli rasyonlarlamüm­kündür.Vitaminler genel özellikleri açısından;

•Yağda eriyen (A, D, E ve K vitamini)

•Suda eriyen (B grubu vitaminler ile C vitamini) olmak üzere iki grup altında toplanmaktadırlar.

Yağda ve suda eriyen vitaminleri birbirinden ayıran farklar:

Yağda Eriyen Vitaminler

Suda Eriyen Vitaminler

Sadece karbon (C), Hidrojen (H) ve Oksijen (O) içerirler

Bunlara ilaveten kobalt (Co), kükürt (S) ve azot (N)'da bulunabilir

Bağırsakta yağ bulunduğu zaman emilebilirler

Emilmeleri için yağa gereksinimleri yoktur

Vücuttan gübre ile atılırlar

Vücuttan idrar ile atılırlar

Vücutta depolanabilir

Çok   düşük   düzeyler    dışında   vücutta depolanmaz

Bitkilerde provitaminleri bulunur

Doğada aktif şekilleri bulunur, provitaminleri yoktur

Vücutta özel fonksiyonları vardır

Genelde enerji metabolizmasında görev alırlar

 

 

 

A Vitamini

A vitamini açık sarı renkte, hava ve ışık etkisiyle kolayca okside olabilen bir özel­liğe sahiptir. Balık yağında, karaciğerde, kolosturumda ve yumurta sarısında bulu­nur. Yeşil yapraklı bitkilerde, sarı renkli sebzelerde provitamini olan karotenler şeklindedir. Bu bileşikler vücuda alındıklarında A vitamininin aktif şekline dönüş­türülürler. Ancak hayvan türlerinin ve aynı hayvan türleri içinde farklı ırkların ka-roteni A vitaminine dönüştürme yetenekleri farklıdır.

A vitamini karaciğerde depolanır ve yüksek dü­zeyde alınması zehirlenmelere neden olabilir. Kemik gelişiminde, solunum sindi­rim ve üreme organlarının epitel hücrelerinin korunmasında önemli rol oynar. Bir diğer fonksiyonu da ışık uyarımlarını beyne iletmektir. Eksikliği "gece körlüğü" olarak bilinen hastalığa neden olur. Ayrıca, A vitamini eksikliğinde vücut direnci azaldığından enfeksiyonlara karşı duyarlılık artar.

D Vitamini

D vitamininin ergokalsiferol (D2) ve kolekalsiferol (D3) olmak üzere iki farklı for­mu vardır. Kanatlılar dışındaki hayvanlarda her iki vitamin formu da benzer etkin­likte kullanılır.

Güneş ışınlarının etkisiyle önce deride 7-dehidrokolesterole, sonrasında, sırasıyla karaciğer ve böb­rekte aktif vitamin formuna dönüşürler. D3 vitamini balık karaciğeri, balık yağı ve yumurta sarısında, D2 vitamini ise güneşte kurutulmuş otlarda bulunur.

D vitamini, bağırsaktan kalsiyum emilimini sağlayan proteinin yapımında gö­revlidir. Kemiklerde kalsiyum birikimini ve gereksinim duyulduğunda bu dokular­dan mobilizasyonunu yönetir. Ayrıca kandaki kalsiyum ve fosfor düzeyinin normal sınırlar içinde tutulmasında etkindir. Özellikle yumurta kabuğu oluşumu ve laktas-yon dönemlerinde kemiklerden kalsiyumun serbest bırakılmasında büyük önem taşır. Eksikliğinde genç hayvanlarda bacaklarda "X" ya da "O" şeklinde görünüm­lerle karakterize raşitizm, yaşlılarda ise osteomalasi (kemik erimesi) oluşur. Kanat­lılarda kalsiyumun etkin kullanılmamasına bağlı olarak kırık ve çatlak yumurta oranlarında artış, gaga ve ayaklarda yumuşama görülür. Geviş getirenlerde ise iş­tahsızlık, tetani gözlemlenebilir. Fazla miktarda D vitamini alımı yumuşak dokular­da (kalp, kas dokusu) kalsiyum birikimine neden olarak bu dokuları sertleştirir.

E Vitamini

Doğada 8 farklı formu bulunan E vitamininin en aktif ve en yaygın formu oc-tokoferoldür. oc-tokoferol, yem ve vücuttaki oksitlenmeye açık maddeleri oksidasyondan koruyan mükemmel bir doğal antioksidandır. Yeşil yapraklı yem­ler, tahılların jerm kısımları, bitkisel yağlar başlıca E vitamini kaynağıdırlar. E vita­mini ışığa karşı oldukça duyarlıdır. Bu yüzden E vitamini içeren yemler güneş ışı­ğına maruz bırakılmamalıdır. Buna karşın ısıya karşı oldukça dirençlidir,

E vitamini, hücre zarlarını oksidasyondan koruyarak sağlıklı kalmalarını sağlar. Ayrıca doymamış yağ asitlerini oksijenin zararlı etkilerinden korur. Bu etkisini sa­dece yemlerde değil, vücuttaki yağ asitlerini de oksidasyondan koruyarak gösterir. Eksikliğinde civcivlerde beyinde kanama ve ödemle karakterize ensafalomalazi, kuzu ve buzağılarda topallık, kas zayıflığı ile kendini gösteren beyaz kas hastalığı oluşur. Gelişmesini tamamlamış hayvanlarda döl verimi bozuklukları ve ölü doğu­ma neden olur.

K Vitamini

K vitamini, tek midelilerde kalın bağırsaktaki, geviş getiren hayvanların ise işkembesindeki mikroorganizma­lar tarafından sentezlenebilmektedir. K vitamininin Kı, K2 ve K3 olarak bilinen üç formu bulunmaktadır. Kıvitamini yonca, lahana ve yeşil yapraklı bitkilerde bulu­nur, K2 vitamini hayvanların sindirim sistemindeki bakteriler tarafından sentezle-nir. K3 vitamini ise sentetik formdur. Bu vitamin kanın pıhtılaşamasını sağlayan protrombinin oluşumu için gereklidir. Eksikliğinde kanın pıhtılaşamaması sonucu anemi (kansızlık) meydana gelir.

 

Suda Eriyen Vitaminler

B grubu vitaminler ve C vitamini suda çözündüğü için suda eriyen vitaminler ola­rak isimlendirilirler. İşkembesi henüz yeterli işlevsel düzeye ulaşmamış buzağılar­da ve tek mideli hayvanlarda, bu vitaminler, vücutta depo edilmedikleri ya da sen-tezlenemedikleri için düzenli olarak rasyonla verilmelidir. B vitaminlerinin büyük çoğunluğu enerji metabolizmasında görevlidir

Her ne kadar ruminantlarda B grubu vitaminler sentezlense de verimin yüksek olduğu durumlarda işkembede sentezlenen miktarlar yetersiz kalabilmektedir

Mineraller

Mineraller, hayvanların sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri ve genetik yapılarında barındırdıkları maksimum performansı ortaya çıkarabilmeleri için ge­rekli olan inorganik maddelerdir. Minerallerin en önemli fonksiyonu vitaminler ile birlikte çalışarak hem vitaminlerin hem de diğer besin maddelerinin etkin bir şe­kilde değerlendirilmesini sağlamaktır. Böylece sağlıklı kas ve kemik yapısı, üreme fonksiyonları, hücrelerin korunması ve gelişimi, sinir uyarılarının iletilmesi, vücut­taki elektrolit dengenin korunması gibi pek çok hayati olayı yönetirler. Mineraller vücutta sentezlenemediği için rasyonlarla hayvanlara verilmelidir. Hayvanların ih­tiyaç duyduğu mineraller vücutta gereksinim duyulan miktarına göre iki kısım ha­linde incelenir:

Makromineraller: Vücut ağırlığının her kilogramında 50 miligramdan daha fazla bulunuyorsa makromineral olarak adlandırılır. Bunlar; kalsiyum, fos­for, magnezyum, sodyum, potasyum, klor ve kükürttür.

Mikromineraller: Vücut ağırlığının her kilogramında 50 miligramdan daha az bulunuyorsa mikromineral olarak adlandırılır. Bunlar; Demir, bakır, çinko, kobalt, mangan, iyot, flor, selenyum, molibden, krom, vanadyum, kalay, si­lisyum, nikel, arsenikdir.

Minerallerin vücutta değerlendirilebilmeleri için iyon formunda alınmaları gere­kir.

YEMLERİN SINIFLANDIRILMASI VE DEĞERLİLİĞİ

Bir sınıflamaya göre yemler aşağıdaki gibi incelenmektedir:

  • Kaba yemler
  • Konsantre yemler
  • Yem katkı maddeleri

Bir yem maddesinin besleyici değeri dendiğinde o yem madde­sinin içermiş olduğu besin maddelerinden yararlanma oranı akla getirilmelidir. Yemlerin değerliliği çeşitli yöntemler kullanılarak anlaşılabilir. Bu yöntemleri şu şekilde açıklamak mümkündür:

  • Fiziksel Değerlendirme: Bu yöntemde ele alınan yem maddesi fiziksel ola­rak incelenmektedir. Bu amaçla yemlerin tadı, kokusu, rengi, kıvamı gibi özellikleri üzerinde durulur. Bu değerlendirme yöntemi kullanılarak incele­nen yem maddesinin özgün tad, renk, koku ve kıvamı taşıyıp taşımadığı araştırılır.
  • Kimyasal Değerlendirme: Kimyasal değerlendirme yemler içersinde bulu­nan besin maddelerinin saptanması amacıyla yapılmaktadır. Pek çok sapta­ma yöntemi halen bu iş için kullanılmaktadır. Bu yöntemler kullanılarak yemlerin başlıca ham protein, ham selüloz, ham yağ, kuru madde ve ham kül içerikleri, vitamin ve mineral düzeyleri belirlenebilmektedir.
  • Biyolojik Değerlendirme: Yem maddelerinin hayvanlar üzerindeki etkileri­nin daha iyi ve en doğru biçimde anlaşılmasına hizmet eden bir yöntemdir. Bu yöntem içersinde en çok sindirilebilirlik denemeleri yapılmaktadır

Mikrobiyolojik Değerlendirme: Bu değerlendirme yöntemi yemlerde bulun­ması muhtemel zararlı mikroorganizmaların ya da bunların toksin adı veri­len zararlı metabolitlerinin varlığının ve düzeyinin belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır.

 

YEMLERİN ENERJİ DEĞERLİLİĞİ

Enerji iş yapabilme yeteneğidir. Yaşayan her türlü canlı organizma besin madde­lerinin yanı sıra mutlaka enerjiye de ihtiyaç duyarlar. Enerji kalbin çalışması, soluk alma gibi hayati fonksiyonların yanı sıra verimsel işlevler için de kullanılmaktadır. Yem maddeleri besin maddesi içermelerinin yanı sıra enerji değerine de sahip ola­bilirler.

Yemlerdeki enerji her biri aynı zamanda organik madde olan proteinler, karbonhidratlar ve lipitlerden sağlanır. Minareller inorganik maddelerdir ve enerji içermezler. Bir yem maddesinin toplam yanabilir enerjisi brüt enerji olarak adlan­dırılır.

YEMLERİN DEĞERLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yemlerin değerliliği pek çok faktör tarafından etkilenmektedir. Bu faktörler, yem­lerin besleyici değerini etkileyenler ve besin maddesi değerini etkileyenler şeklin­de iki ana başlık altında incelenebilir.

Yemlerin Besleyici Değerini Etkileyen Faktörler Yemlerin İşlenmesi

Pek çok yem maddesi hayvanlara verilmeden önce çeşitli işlemlerden geçirilmek­tedir. Bu işlemlerin yapılmasındaki temel amaç onların yarayışlılıklarını arttırmak­tır. Yemler pek çok yöntem kullanılarak işlenebilir. Bunlardan en çok bilineni ve en yaygın kullanılanı öğütmedir

Yemlerin besleyici değerinin arttılması için pişirme, buharla muamele, ısıl işlem uygulaması, doğrama, parçalama ve kesme işlemleri kullanılan diğer yön­temlerdendir.

Tüketilen Yem Miktarı

Tüketilen yem miktarı arttıkça yemlerin sindirilebilirliği dolayısıyla besleyici değe­ri azalmaktadır. Bu olayın nedeni sindirim sisteminden geçiş süratinin artmasın-dandır. Yemlerin sindirim sisteminden geçiş sürati arttıkça sindirim sisteminde kal­ma, dolayısıyla sindirim enzimleriyle maruz kalma süresi kısalmaktadır.

Yemler Arasında Birlikte Etki

Yapılan çalışmalar bazı yem maddelerinin hayvanlara birlikte yedirildiğinde ayrı ayrı yedirilmelerine göre besleyici değerlerinin daha yüksek olduğunu ortaya koy­muştur.

Beslenme Alışkanlığı

Bu faktör özellikle geviş getiren yani ruminant hayvanların beslenmesinde önem­lidir. Ruminantlar tüketmiş oldukları yemlerin büyük bir kısmını işkembe yani nu­menlerinde parçalamaktadırlar. Rumende bu işlem orada yaşayan çok sayıda ve türdeki mikroorganizmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu olay kısaca mikro-biyalfermantasyon olarak adlandırılmaktadır. Rumen mikroorganizmaları çok faz­la sayıda ve türde olmakta verilen yemin niteliğine göre türler arasındaki baskınlık artıp azalabilmektedir.

Hayvan Türü

Yem maddeleri hayvan türlerine göre farklı besleyici değerlere sahip olabilir

Yemlerin Besin Maddesi Değerini Etkileyen Faktörler Su Düzeyi

Yem maddeleri çeşitli düzeylerde su içermektedirler. İçermiş oldukları su düzeyle­ri farklı aynı iki yem maddesinin besin maddesi değerleri aynı değildir.

Kimyasal Bileşim

Kimyasal bileşim bir yem maddesinin içermiş olduğu besin maddesi kapsamıdır. Yem bitkisi olarak bilinen bitkisel kökenli bazı yem maddelerinin besin maddesi kapsamı bunların yetiştirilmeleri sırasında sabit olmayıp biçilme zamanına, elde ediliş yöntemine göre değişebilmektedir.

Toprağın Niteliği

Yem maddelerinin ekildikleri toprağın niteliğine göre besin maddesi bileşimleri değişebilmektedir.

Saklama Koşulları

Yem maddelerinin uzun süreli olarak depolanmaları içermiş oldukları bazı besin maddelerinde azalmaya yol açabilir.

NOT: Bu ünitede yem çeşitleri iyi bilinmelidir.

Yukarıya Git