İşlem yapılıyor, lütfen bekleyin...

Hizmette 10+ Yıl ve binlerce müşteri memnuniyeti... | %100 doğru kaynak | %100 memnuniyet | %100 mezuniyet |

Netsorular.com
HUK105U-MEDENİ HUKUK-1 DERSİ 1. ÜNİTE DERS ÖZETİ
HUK105U-MEDENİ HUKUK-1 DERSİ 1. ÜNİTE DERS ÖZETİ

I. ÜNİTE - MEDENİ HUKUKA GİRİŞ, MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI ve TEMEL KAVRAMLARI

GENEL OLARAK HUKUK KAVRAMI ve MEDENİ HUKUKUN HUKUK KOLLARI ARASINDAKİ YERİ

Genel Olarak Hukuk Kavramı

Hukuk, toplumu düzen altına alan ve devlet yaptırımı ile kuvvetlendirilmiş kuralların bütünüdür.

Toplumu düzenleyen diğer sosyal kurallardan din kuralları, ahlak kurallar ve görgü kurallarından hukuk kurallarının ayrılan yönü bir kamu gücü tarafından desteklenmesidir. Böylece kişiler bu kurallara uymadıkları zaman bir zorlama altına gireceklerini bilirler.

Hukukun Kolları ve Medeni Hukukun Yeri

Hukukun kolları arasında ikili bir ayrıma gidilir. Kurallar eşitler arası söz konusu ise sözgelimi vatandaşlar arasındaki bir uyuşmazlık çözülüyorsa burada özel hukuk devreye girer. Ancak uyuşmalığın tarafları arasında altlık-üstlük ilişkisi varsa sözgelimi devlet ve vatandaşlar arasındaki bir uyuşmazlık çözülüyorsa kamu hukuku devreye girer.

Hukuk branşlarından medeni hukuk ise eşitler arası ilişkiler içindir. Özel hukukun en kapsamlı ve en önemli dalına medeni hukuk diyebiliriz.

MEDENİ HUKUK KAVRAMI

Anlam itibariyle şehirliler hukuku anlamına gelen medeni hukuk, kişilerin birbirleriyle ve belirli ölçüde devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşur.

Kapsamı açısından beşe ayrılır.

Kişiler Hukuku

Hak sahibi olan kişilerin türlerini, ehliyetlerini, kişisel durumlarını vs. inceler.

Aile Hukuku

Aile ilişkileri olarak adlandırılabilecek bütün hukuki ilişkileri inceler.

Miras Hukuku

Gerçek bir kişinin ölümünden sonra, sağlığında sahip olduğu hak ve borçların kimlere ve nasıl devredileceğini düzenler.

Eşya Hukuku

Kişilerin eşya üzerindeki egemenlik haklarını ve tasarrufları düzenler.

Borçlar Hukuku

Kişiler arasında kurulan borç ilişkilerini bunlardan doğacak alacak ve borçları düzenler.

MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI

Medeni hukukun nereden ve nasıl ortaya çıktığını inceleyelim:

Asli Kaynaklar

TMK. m. 1’e göre,

“Kanun sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir”.

Türk Medeni Kanunu 1. maddesinden anlayacağımız üzere asli kaynaklarımız yazılı hukuk kurallarıdır.

Şimdi yazılı hukuk kurallarımız nelerdir görelim:

Kanunlar

Medeni hukukun yazılı kaynaklarının başında Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu gelir.

Kanun Hükmünde Kararnameler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, kanun ile belli konularda Bakanlar Kuruluna “kanun hükmünde kararname” çıkarma yetkisi verebilir. Söz konusu yetki kanununda, kararnamenin amacı, kapsamı, ilkeleri ve bu yetkiyi kullanma süresi açıkça gösterilmelidir.

Kanun hükmünde kararnameler de kanunlar gibi, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girerler. Ancak kanun hükmünde kararnameler yayımlandığı gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulurlar.

 Meclise sunulan kararnameler, kanunların görüşülmesi için konulmuş olan kurallara göre, öncelik ve ivedilik ile görüşülürler.

Bu görüşme neticesinde kararname, aynen kabul edilebilir, değiştirilebilir veya reddedilebilir. Reddedilen kararnameler, ret kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı gün yürürlükten kalkarlar.

Bu bağlamda Bakanlar Kurulu Meclis'ten aldığı yetki ile medeni hukukun düzenleme alanlarında Kanun Hükmünde Kararname çıkarabilir.

Tüzükler

Soyadı nizamnamesi, tapu sicil tüzüğü gibi tüzükler kanunlara dayalı olarak kanunların uygulanmasını göstermek ya da kanunun emrettiği durumları düzenlemek amacı ile çıkarılabilir.

Yönetmelikler

Evlendirme Yönetmeliği gibi yönetmelikler kamu kuruluşların kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla ve kanunlara ve tüzüklere aykırı olmamak kaydıyla çıkardıkları kurallar bütünüdür.

İçtihadı Birleştirme Kararları

Adli yargıda üst mahkeme olan Yargıtay'ın hukuk boşluklarını doldurmak üzere yayınladıkları kurallardır.

Tali Kaynaklar

Hakimin, önüne gelen uyuşmazlıkta yazılı hukuk kuralı bulamadığı durumlarda başvuracağı kaynaklardır.

Örf ve Adet Hukuku

TMK. m. 1/I’e göre,

“Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre karar verir”. Bu hükümden anlaşılacağı üzere, örf ve âdet hukuku kuralları, hâkimin yazılı bir hukuk kuralı bulamadığı durumlarda başvuracağı tali bir kaynaktır.

Hakimin Yarattığı Hukuk

TMK. m. 1’e göre,

“Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir”.

Bu durumda hâkim tıpkı bir kanun koyucuymuş gibi hareket edecek ve önüne gelen somut olayı çözümlemek için, hukuk yaratma yetkisini kullanacaktır.

Yardımcı Kaynaklar

TMK. m. 1/III’e göre,

“Hâkim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır”.

Mahkeme İçtihatları

Hakimler somut bir olayı çözerken soyut hukuk kurallarını kullanırlar. Bunun için de soyut hukuk kurallarını yorumlamak, anlamlarını araştırmak durumundadırlar. İşte hakimlerin soyut hukuk kuralları hakkında yaptıkları değerlendirme içtihatları oluşturur ve hukukun oluşumuna katkıda bulunurlar.

Doktrin (Bilimsel Görüşler)

Hukuk bilimiyle ilgilenen insanların hukuki sorunlara ilişkin görüş ve düşüncelerine doktrin denir. Kanun koyucu işte bu görüş ve düşüncelerden faydalanır.

MEDENİ HUKUKUN UYGULANMASI

TMK, özüyle ve sözüyle ilgilendiği bütün konularda uygulanır.

Medeni Kanunun Yorumlanması

Yorum Türleri

Üç farklı yorum türü vardır:

Yasama yorumu, kanun koyucu tarafından yapılır.

Yargısal yorum, hakimlerin somut olaylarda soyut kuralları uygularken kuralları yorumlamasıdır.

Bilimsel yorum, hukuk bilimiyle uğraşan insanlar tarafından yapılan yorumdur.

Yorum Yöntemleri

Deyimsel ya da lafzi yorum yöntemi ile kanun metninde yer alan kelimelerin ne anlama geldiğine bakılır.

Tarihsel yorum yöntemi ile kanun koyucunun iradesi araştırılır.

Amaçsal yorum yöntemi ile kanunun amacını, zamanın ihtiyaçlarını ve devrin özelliklerini öğrenmek amaçlanır.

Kanunların Yorumlanmasında Kullanılan Mantık Kuralları

Kıyas, bir hukuki ilişki için konulmuş kanun hükmünün, hakkında kural olmayan ancak benzer başka bir kanun hukuki ilişki için uygulanması anlamına gelir. Özellikle belirtelim ki kıyasa başvurabilmemiz için hukuki ilişkiler arasında benzerlik bulunmalıdır.

Evleviyet yöntemi ise çoğun içinde azın bulunduğu, bütün için doğru olanın parçalar için de doğru olacağı yöntemine dayanır. Örneğin insanlara zarar vermek kanunlarla yasaksa, insanları öldürmek evleviyetle yasaktır.

Bazı durumlarda, bir olay hakkındaki hüküm, aralarında benzerlik olmasına rağmen kıyas yoluyla benzer olaylara uygulanmaz. Bu doğrultuda bir sonuca, aksi ile kanıt yolundan ulaşılır.

 Örneğin TMK m. 11/2 gereği evlenme kişiyi ergin kıldığıhalde, söz konusu hüküm aksi ile kanıt yolu uygulanarak nişanlanma bakımından uygulanmaz.

 

 

Hâkimin Hukuk Yaratması

TMK. m. 1/II’ye göre,

“Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir”.

 Hukukun kaynakları arasında da tali kaynaklardan biri olarak açıklandığı üzere, bu hüküm ile kanun koyucu hâkime hukuk yaratma yetkisi vermiştir.

Boşluk Kavramı

Bir hukuki uyuşmazlık hakkında kanunlarda, örf ve adet hukukunda ve diğer hukuk kaynaklarında hüküm yoksa hukukta boşluk var demektir.

Hakimin Takdir Yetkisi

TMK. m. 182’nin başlığı “Hâkimin takdir yetkisi” şeklindedir.

TMK. m. 4’de de, hâkimin takdir yetkisini nasıl kullanacağı belirtilmektedir. Bu hükme göre,

“Kanunun takdir yetkisi tanıdığı veya durumun gereklerini ya da haklı sebepleri göz önünde tutmayı emrettiği konularda hâkim, hukuka ve hakkaniyete göre karar verir”.

Yukarıya Git