İşlem yapılıyor, lütfen bekleyin...

Hizmette 10+ Yıl ve binlerce müşteri memnuniyeti... | %100 doğru kaynak | %100 memnuniyet | %100 mezuniyet |

Netsorular.com
İKT305U-PARA TEORİSİ DERSİNİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİ
İKT305U-PARA TEORİSİ DERSİNİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİNE VE DİĞER DERSLERİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİNE ULAŞABİLİR, AÖF ÇIKMIŞ SORULARI, DERS ÖZETLERİNİ VE YARDIMCI KİTAPLARI ONLİNE SİPARİŞ VEREBİLİRSİNİZ

1. ÜNİTE  - FİNANSAL SİSTEMİN UNSURLARI

1.Finansal Sistem ve Önemi

Yatırım ve tasarruf kararları farklı ekonomik birimler tarafından verildiği için bu karar birimlerinin karşılıklı olarak ilerlemesi gerekir. Örneğin, finansal değerlerini bankaya yatırmak isteyen tasarrufçu ve yatırım yapmak isteyip sermaye bulamayan yatırımcının sermaye bulması ve bu değerlerin dışarıda kalmaması için bankaların yani mali aracıların iyi işlemesi gerekmektedir. Böylelikle ekonomi de aksamamaktadır. Özetle, Ekonomik yaşamda birikimlerin yatırımlara dönüşme sürecinde etkinlik, genel olarak o ülkedeki finansal sistem ve finansal piyasaların örgütlenmesine bağlıdır. Finansal sistem tasarrufunu değerlendirmek isteyen tasarrufçu ile yatırım yapmak isteyip sermaye bulamayan girişimciyi buluşturan bir ağdır.

2.Finansal Sistemin Yapısı

Fon arz edenler tasarrufçulardır ve bunlar elindeki birikimlerini finansal aracılar dediğimiz bankalara yatırmak istemektedirler. Fon talep edenler ise yatırımcılardır bunlar ise sermayeye, krediye ihtiyaç duyan kimselerdir. Finansal aracı dediğimiz bankalar verimli işlediği müddetçe fon arz edenler ve fon talep edenler arasında aksama olmaz ve bu finansal sistem çalışır. Aynı zamanda yasal kurumsal düzenlemeler ve finansal araçlar da bulunmaktadır.

Günümüz piyasa ekonomilerinde fon arz edenler ve fon talep edenler doğrudan karşılaşmazlar bu köprü görevini aracılık işlevini gören finansal aracılardır. Ayrıca bu finansal sistemin sağlıklı işleyebilmesi için tarafların birbirine güvenmesi gerekmektedir.

3.Finansal Piyasalar ve Türleri

Piyasa, arz edenler ve talep edenlerin buluştuğu ve değişimin gerçekleştiği yerdir. Finansal piyasalar reel piyasalardan farklıdır. Reel piyasalar üretilmiş mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılacak üretim faktörlerinin arzı ve talebinin karşılaştığı yerdir. Finansal piyasalarda fon arz ve talep yani para değerleri üzerinden işlem görülür.

Etkin işleyen finansal piyasaların özellikleri şunlardır:

  1. Zamanında ve doğru bilgi sağlanmalıdır.
  2. Likidite sağlama konusunda aktif olunmalıdır.
  3. Düşük fon aktarım maliyetleri, yani işlem maliyetleri düşük olmalıdır.
  4. Fiyatlar yeni bilgileri yansıtmalıdır.

 

3.1. Para ve Sermaye Piyasaları

İşleme konu olan fonların vadeleri açısından finansal piyasalar uzun ve kısa vadeli olmak üzere ayrıma tabi tutulur. Bunları para ve sermaye piyasaları olarak adlandırıyoruz.

Para piyasası: Kısa vadeli fon arz ve fon talebinin karşılaştığı ve işlemlerin gerçekleştiği piyasadır. Para piyasası araçları; hazine bonosu, finansman bonosu, mevduat sertifikası, repo ve kambiyo senetleri gibi bir yıla kadar vadeli finansal araçlardır. Para piyasası araçları uzun vadeli menkul kıymetlere göre daha çok tercih edilir. Bu da para piyasası araçlarının daha likit olmasını sağlamaktadır. Fiyat dalgalanmaları para piyasasında daha azdır böylelikle para piyasası sermaye piyasasına göre daha güvenlidir.

Sermaye piyasası: Orta ve uzun vadeli fon arz ve fon talebinin karşılaştığı ve işlemlerin gerçekleştiği piyasadır. Sermaye piyasası araçları; tahvil ve hisse senedi gibi vadesi 1 yıl veya daha fazla olan değerlerdir. Bu piyasanın en önemli ve belirgin özelliği orta ve uzun vadeli olmasıdır. Sermaye piyasasında fon akımları para piyasasına göre daha dolaysız gerçekleşmektedir. Tasarruf sahibi kar zarar durumuna göre aktardığı fonun kim tarafından kullanılacağına karar vermektedir. Bu özellikle birlikte yatırımcı aktif yatırımcı olarak nitelendirilir.

3.2. Birincil ve İkincil Piyasalar

Piyasada işlem gören finansal araçların piyasaya çıkış durumuna göre değerlendirilmesidir. Yani işlem gören finansal aracın piyasaya ilk kez çıkıp çıkmadığıdır.

Birincil piyasalar: ilk defa alım satıma konu olan finansal araçların değişiminin olduğu piyasalardır. O finansal varlık ilk defa işleme tabi tutulmuştur. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerleri ihraç edenler ve tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasalardır.

İkincil piyasalar: Daha önce ihraç edilmiş menkul değerin yeniden alım satıma konu olduğu piyasalardır. Bu piyasada menkul değerler yatırımcılar için aracı kuruluşlar tarafından alınıp satılmaktadır. İkincil piyasalar menkul değerin likiditesini artırır. Birincil piyasalara talep yaratır ve gelişmesini sağlar. Bu nedenle ikincil piyasalar bu fonksiyonunu geliştirmeli aksi takdirde birincil piyasalar aksamaktadır. İkincil piyasalar menkul değerlerin paraya çevrilmesini sağlar. Menkul kıymet borsaları bu anlamda ikincil piyasadır. Türkiye’de bu İstanbul Menkul Kıymetler Borsa’sı tarafından yürütülür.

 

3.3 Organize ve Tezgâh Üstü Piyasalar

Organize piyasalar: Arz ve talep edenlerin resmi olarak belirlenmiş alanlarda buluştuğu ve işlemleri denetlenebilen piyasalardan oluşur. Bu piyasalarda alım satım yapacak olanların nitelikleri, işlemin zamanı ve yeri gibi faktörler standart şartlara bağlanmıştır.

Tezgâh üstü piyasalar:  Arz ve talep edenlerin resmi olarak belirlenmiş alanları yoktur. Yani işlemler organize piyasalarda yapılmamaktadır. Denetim ve gözetimden uzak piyasalardır. İşlemlerin mutlaka iletişim teknolojileri aracılığı ile gerçekleşmesi gerekmez. Bu piyasalarda birinci el piyasa işlemleri de yapılabilmektedir.

4.Finansal Aracılık Türleri

Finansal aracılar fon arz edenler ve fon talep edenler arasında köprü görevini görür ve arz fazlası ile talep fazlasını ortadan kaldırır.

Ticaret bankaları, kredi birlikler, katılım bankaları, tasarruf ve kredi birlikleri, kalkınma ve yatırım bankaları, sosyal güvenlik kurumları, sigorta şirketleri,  finansman şirketleri, yatırım fonları ve ortaklıkları gibi finansal aracılık türleri vardır.

5.Finansal Aracıların İşlevleri

Finansal aracıların en önemli işlevi finansal sistemin etkin ve verimli çalışmasını sağlamaktır. Bunun için fon arz edenler ve fon talep edenleri karşı karşıya getirmelidir.

  1. İşlem maliyetlerinden tasarruf sağlanmalıdır. Çünkü bu maliyetler fon arz eden ve fon talep edenler açısından önemli bir sorun teşkil etmektedir.
  2. Asimetrik bilgi sorunu çözülmelidir. Yani herkes tam bilgiye sahip olmalıdır. Tam bilgi olduğu müddetçe de fonlar en verimli alanlara sevk edilebilir. Asimetrik bilgi taraflar arasında bilgi eşitsizliği doğurur. Eksik bilgilendirme de dediğimiz bu durum yatırımcıların ters seçim ve ahlaki tehlike gibi durumlarla karşı karşıya kalmasına neden olur. Ters seçim işlem öncesi oluşan bilgi eksikliği iken ahlaki tehlike ise işlem sonrası karşılaşılan eksik bilgi sorunudur.

Eksik bilgi giderildiği vakit riskler azalır verimlilik artar ve piyasa etkinliği sağlanmış  olur.

  1. Gömüleme eğilimini azaltmalıdır. Gömülemeden kasıt tasarrufçuların ekonomik değerlerini yastık altında bırakmaları veya finansal sisteme sürmemeleridir. Bu durumda ekonomik canlılık azalır. Yatırımcılar için fon yaratılmamış olur. Bu eğilim azalırsa tasarrufçular değerlerini bankaya yatırır böylelikle fon arz edenler için veya sermaye eksiği olanlar için fon sağlanmış olur. Ayrıca gömülemenin azalması içinde finansal sistemin güvenilirliği artmalıdır. Aksi takdirde tasarrufçular geleneksel yastık altına birikimlerini saklama eğilimine yönelir.
  2. Vade, miktar ve risk ayarlaması yapılmalıdır. Finansal piyasalarda fon arz edenler kısa vadelerde fon kullandırmak isterlerken fon talep edenler ise mümkün olduğunca daha uzun bir vade de kullanmak isterler. Bu vade uyumsuzluğunun giderilmesi için finansal aracılar devreye girmelidir ve vade sürelerini daha uyumlu hale getirmelidir.

Finansal piyasalarda karşılaşılan bir başka durum ise miktar uyuşmazlığıdır.

Tasarrufçuların birikimleri fon talep edenlere göre daha küçük miktarlıdır. Fon arz edenlerin ise fon talep edenlerin sunduğu miktardan daha büyüktür. Bu miktar uyuşmazlığı yine finansal aracılar tarafından giderilmektedir.

Finansal aracılar risk yönetimi konusunda etkin olmalı ve riskleri en aza indirmelidir.

6.Finansal Araçlar

Finansal sistemde birbirinden farklı özelliklere sahip bir çok finansal araç vardır ve bunlar farklı piyasalar altında toplanmıştır.

Para piyasası araçları: Bir yıldan kısa vadeli, para piyasalarında alınıp satılan, likiditesi yüksek, fiyat değişkenliği ve risk düzeyi düşük olan araçlardır.

  • Hazine bonosu, vadesi 1 yıldan kısadır ve devlete ait iç borçlanma araçları bu isimle nitelendirilir.
  • Finansman bonosu, kısa vadeli fon sağlamak amacıyla piyasada tanınmış anonim şirketler tarafından ihraç edilen kıymetli evraklardır.
  • Varlığa dayalı menkul kıymet, ihraç eden kurumun kendi ticari işlemlerinden doğan veya devraldığı alacakları karşılığında ihraç edilen menkul kıymetlerdir.
  • Yatırım Fonu Katılım Belgeleri,
  • Repo, belli bir vade sonunda belli bir fiyatla geri satın alma sözleşmesi yapılıp gerçekleştirilen menkul kıymet satışı iken Ters repo ise geri satmak kaydı ile menkul kıymetin alınmasıdır.
  • Mevduat sertifikaları, bankalara yatırılan vadeli mevduat karşılığında mevduat sahibine verilen belgedir.

 

Sermaye piyasası araçları: Bir yıldan daha uzun orta ve uzun vadeli, sermaye piyasalarında alınıp satılan araçlardır.

  • Hisse senedi, anonim şirketlerdeki hissedarlığı belirten değerli evraklardır. Şirket sermayesinin birbirine eşit paylarından parçalarını temsil eder. Mülkiyet senedidir.
  • Tahvil, devlet ve anonim şirketlerin bir yıldan uzun vadeyle ödünç para için çıkardıkları borç senetleridir. Tahvil hisse senedinin aksine mülkiyet değil borç senedidir.
  • Kar zarar ortaklığı belgeleri, Finansal piyasalarda kâr ve zarar ortaklığı belgelerinin bir menkul değer olarak yer almasının temel sebebi, menkul kıymetler piyasasındaki finansal araçların sayısı ve türünü çoğaltmaktır. Bu belgelerde uygulanabilecek en kısa vade 3 ay ve en uzun vade ise 7 yıldır. Bu belgeleri tahvillerden ayıran yön ise belge sahiplerini karın yanında zarara da ortak olmalarıdır.
  • Gelir ortaklığı senetleri, her türlü kamu kurum ve kuruluşlarına ait altyapı tesislerinin gelirlerine, gerçek ve tüzel kişilerin ortak olması için çıkartılan senetlerdir.
  • Eurobond, Devlet veya şirketlerin ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri ile satışa sürdükleri, genellikle uzun vadeli borçlanma aracıdır. Eurobondlar, genellikle euro ve dolar olarak ihraç edilen uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Bazı yönlerden hazine bonosu ve devlet tahvillerine benzemektedir. Ancak ayrıldıkları belli noktalar da vardır. Mesela hazine bonosu ve devlet tahvilleri iç borçlanmaya yönelik olup devlet iç borçlanma senedi olarak bilinir. Ama eurobondlar dış borçlanma aracıdır ve satışla sunulduğu ülkenin para birimi dışında bir para birimi üzerinden ihraç edilen belgelerdir.

 

Yukarıya Git