İşlem yapılıyor, lütfen bekleyin...

Hizmette 10+ Yıl ve binlerce müşteri memnuniyeti... | %100 doğru kaynak | %100 memnuniyet | %100 mezuniyet |

Netsorular.com
SHZ202U-SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI
SHZ202U-SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI DERSİNİN 1. ÜNİTE DERS ÖZETİ

1. ÜNİTE - SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI

SOSYAL HİZMET UYGULAMASINDA KURAM

    Sosyal çalışma alanlarındaki birçok çeşitlilik vardır. Örn: Gündüz bakımevleri, yuvalar, yatılı bakımevleri, okullarda da danışmanlık, sanat çalışmaları, çocuklara gelişim aktiviteleri vb.Sosyal çalışma modern hukuk ve refah devleti anlayışı içinde giderek gelişmiş etkinlikleri çok çeşitlenmiş karmaşık bir meslektir.Sosyal çalışma alanında ne kadar çeşitlilik olursa olsun sosyal çalışmacının 3 temel özelliği aynıdır.. Sheafor & Horejsi ye göre bu 3 özellik:

  • Sosyal çalışmacı, formel (biçimsel) mesleki eğitim almış,
  • Kamu ya da özel sektör kuruluşu veya sivil toplum örgütleri/girişimleri bünyesinde toplumsal olarak yetkilenmiş ve ödevlenmiş,
  • Bireylerin ve grupların gelişimini tamamlayarak kendilerine özgü potansiyeli gerçekleştirmelerinde ve şiddetten, baskıdan ve ayrımcılıktan uzak, eşitlikçi, katılımcı, demokratik, insan haklarını sağlayan ve insan onuruna yaraşır biçimde yaşam kalitelerini arttırmak amacıyla çalışan meslek elemanlarıdır.

Sosyal hizmet uygulamasında kuramsal bilgi, sosyalçalışmacının alanda sunduğu hizmetin nasıl planlanacağından nasıl sunulacağına ve nasıl değerlendirileceğine kadar geniş bir alanda felsefi, düzenli, tutarlı ve sistematik bilgiler bütünü demektir.

KAVRAMLAR

Sosyal Çalışma ve Yardım:Her yardım sosyal hizmet, her yardım sunumu sosyal çalışma değildir.Örn:Bir açı doyurma.Yardım ancak, muhtaç kişinin durumunun toplumsal bir sorun olduğu, toplumdaki başka bir takım eşitsizlik, ayrımcılık ve şiddetten kaynaklandığı algılanır ve kişinin ihtiyacının karşılanması onun insan olmaktan ve vatandaş olmaktan doğan bir hakkı olarak kabul edilir ve mesleki disiplin ve kurallara uyarak kurumsal bir şekilde sağlanırsa sosyal hizmet olur.Sosyal hizmetlerin sunumunun, hak temelli, kurumsal, sistematik, insan hakları, insan onuru, eşitlik, ayrımcılığın ortadan kaldırılması gibi mesleki değerler çerçevesinde gerçekleştirilmesini sağlar.

Müracaatçı (Başvuran, Başvuru Sahibi):Sosyal hizmetlerden faydalanmak için başvuran ya da kendisiyle sosyal çalışma yapılan kişi, grup ya datopluluktur.Hizmet sunulan kişiye müracaatçı denir.

Müracaatçı Sistemi:Müracaatçı ve onun çevresinde müracaatçının sorununu ya da sorunun çözümünü etkileyen ve bunlardan etkilenen etkileşimli aktörlerden oluşur.

Müdahale ve Sosyal Çalışma Müdahalesi:Müdahale, karışma, el atma, araya girmedir.Sosyal çalışmacı ve müracaatçı arasındaki müracaatçı açısından olumlu sonuçlar doğuran ilişkilenmeye sosyal çalışma müdahalesi denir.

SOSYAL ÇALIŞMANIN BİLGİ İLE OLAN İLİŞKİSİ

Sosyal çalışmada kuram ve uygulama sürekli birbirleri ile ilişkilidir.Çünkü sorun çözmek için organize bilgi, yani kuram gerekmekte, sorun çözmenin bilgisini biriktirip düzenlemek ve kuramsallaştırmak da sorunçözme uygulamalarını gerektirmektedir.

Eklektik Bilgi Birikimi:Sosyal çalışmanın konusuna göre bilgilere ihtiyaca göre şekil verilir.Yani ihtiyaç neyse ona göre keser, biçer ve birleştirilir.Sosyal çalışmanın eklektik bilgi temeli psikoloji, sosyoloji, ekonomi, antropoloji gibi farklı disiplinlerin geniş alanlarından yaralanma halidir.Sosyal çalışmanıneklektik bilgi temelini oluşturan alanlar:Psikoloji, Sosyoloji, Ekonomi, Antropoloji, Felsefe, Siyaset bilimi, İşletme, Hukuk, Sosyal çalışmanın kendi ürettiği bilgiler.

Kavramsal Çerçeve, Yaklaşım, Kuram, Model:Sosyal çalışma kuramı ve felsefesi, sosyal çalışmanın ne olduğunu, ne için olduğunu, neden var olduğunu tanımlar; sosyal çalışmanın temel ilkelerini ortaya koyar.Sosyal çalışmacılar için kuramlar, sosyal çalışmanın kuramı ve felsefesi dahilinde uygulamayı yaparken ihtiyaç duyduğumuz kuramlardır.Sheafor & Horesji yön bulmaya yönelik kuramlar ve uygulama çerçeveleri olarak ikiye ayırır.Yön bulmaya yönelik kuramlar davranışların ya da bazı bireysel ya da toplumsal sorunların nasıl ya da neden ortaya çıktığını anlamamıza yardımcı olur.Sosyal çalışmada yaklaşımlar,  uygulamanın nasıl yapılması gerektiğine dair anafikirler ortaya koyar.

Uygulama kuramları davranışın ya da durumun (sorunun) nasıl açıklanacağı ve değişimin nasıl yaratılabileceğini anlatırlar. Uygulama modeli ise, bir sosyal çalışma müdahalesinin nasıl yapılacağını ayrıntılı olarak ortaya koyan çerçevelerdir.

SOSYAL ÇALIŞMA KURAMI VE FELSEFESİ

  Sosyal çalışmanın ne olduğunu, ne için olduğunu, ne yaptığını tanımlar, sosyal çalışmanın temel ilkelerini ortaya koyar.

Bir Meslek Olarak Sosyal Çalışma:Landon ve Feit e göre meslek olarak sosyal çalışmanın kendi özgü amaçları şöyledir:

  • İnsanların sorun çözme ve baş etme kapasitelerini artırmak,
  • Kaynak, hizmet ve olanak sağlayacak sistemlerle müracaatçıları bağlantılandırmak,
  • Sistemlerin etkili ve insancıl olarak işlemesini sağlamak,
  • Sosyal politikaların gelişimi ve ilerlemesi için katkıda bulunmak,
  • Güçler perspektifi ve işbirliğine dayalı çalışmayla müracaatçı sistemini güçlendirmek,
  • Sosyal adaleti geliştirme ve eşitlik için çalışma.

Sosyal Çalışmanın Etik Değerleri ve İlkeleri:Etik değerlerin farkındalığı sosyal çalışma mesleğinin temeli, yapılan işin anlamı ve sınırıdır.Etik değerler bu mesleğin 'Hipokrat yeminidir'.Uluslararası Sosyal Çalışmacılar Federasyonu'nun ve Uluslararası Sosyal Çalışma Okulları Birliği'nin paylaştığı mesleki etik değerleri dünya çapında uzlaşılmış mesleki değerler ve ilkelerdir. Bumesleki değer ve ilkeler "Sosyal Çalışmada Etik İlke Beyanı"  belgesinde aşağıdaki gibi ifade edilmiştir:

İnsan Hakları, İnsan Onuru:Sosyal çalışma tüm insanların haklarına saygı duymalıdır.Sosyal çalışmacı her bir bireyin fiziksel, psikolojik, duygusal ve ruhsal bütünlüğü ve refahını korumalı ve savunmalıdır.

Sosyal Adalet:Sosyal çalışmacıların hem toplumun geneli hem de hizmet sundukları bireyler açısından sosyal adaleti teşvik etme sorumlulukları vardır.Bunlar:Negatif ayrımcılığa meydan okuma, Farklılığa saygı, Kaynakların adilane dağılımı, Adaletsiz politika ve uygulamalara meydan okumak, Dayanışma içinde çalışmak.

Sosyal çalışmacının etik sorumluluklarını Ülkemizde sosyal çalışmacıların mesleki örgütü olan Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği altı alanda ifade etmektedir:

  • Müracaatçılara ilişkin etik sorumluluklar
  • Meslektaşlara ve diğer meslek elemanlarına ilişkin etik sorumluluklar
  • Uygulama ortamına ilişkin etik sorumluluklar
  • Meslek elemanı olarak sosyal hizmet uzmanlarının etik sorumlulukları
  • Sosyal hizmet uzmanlarının sosyal hizmet mesleğine ilişkin etik sorumlulukları
  • Topluma ilişkin etik sorumlulukları

Sosyal Çalışma Kuramındaki Yaklaşımlar:Yaklaşımlar tarihsel gelişim sırasına göre genel yaklaşım, uzmanlaşma yaklaşımı ve genelci yaklaşımdır.

Genel Sosyal Çalışma Yaklaşımı:Bu anlayışa göre sosyal çalışmacı, müracaatçıyla karşılaşıp onun sorununu dinlemesi, müracaatçıyı anlaması ve ona yardımcı olması süreçlerindeki düşüncelerini ve eylemlerini bireyle, grupla ya da toplulukla çalışmasından sadece biri üzerine kurgulayıp uygulamalıdır.Her sosyal çalışmacının iş yaşamı boyunca değişik gruplarla çalışma deneyimi farklılık gösterse de alandaki ihtiyaç sosyal çalışmacının her boyutta müdahale için gerekli bilgi, beceri ve değerlere sahip olmasını gerektirmektedir.

Uzmanlaşma Yaklaşımı:Özellikle Amerika'da gelişmiştir.Bu yaklaşımda sosyal çalışmacı belirli bir uygulama alanında yani, sosyal hizmetlerin sunulduğu değişik hizmet alanlarından birinde uzmanlaşır.Örn:tıbbi sosyal çalışmacı, psikiyatrik sosyal çalışmacı.

Genelci Sosyal Çalışma Yaklaşımı:Sosyal Hizmet Eğitimi Konseyi akreditasyonun gereği olarak her sosyal çalışma okulunda lisans ve yüksek lisans düzeylerinde genelci sosyal hizmet eğitimi şarttır.Amacı, sosyal çalışmacının her müracaatçı ve duruma çeşitli model, kuram ve tekniklerin farklı düzeylerde kullanımına açık olarak yaklaşmaktır.Yani karşımızdaki durum ya da müracaatçının gereksinmelerine göre harekete geçerek söz konusu problemin çözümüne orijinal bir yaklaşım biçmektir.Miley ve arkadaşlarına göre genelci sosyal hizmet yaklaşımının varsayımları:

  • İnsan çevresi içinde ve çevresiyle birlikte ele alınmalıdır.
  • Değişim için kişiye değil ilişkilere ve sistemlere müdahale etmek gereklidir.
  • Genelci sosyal çalışmacı, birey, aile, grup, topluluk, toplum ve sosyal hizmet sistemi olmak üzere her düzeyde müdahalede bulunabilir.
  • Sosyal çalışmacı sadece alandaki müdahalelerle kısıtlı değildir. Araştırma yapması ve sosyal politikalara katkı vermesi de gerekmektedir.

SOSYAL ÇALIŞMA İLE İLGİLİ KURAMLAR VE MODELLER

Kuram bir konuyu ele alacağımız kavramları ve kavram arası ilişkileri sağlar.Kuramdan sağladığımız kavramlar ve kavramlar arası ilişkileri(düşünme araçları), karşımızdaki sorunu kapsamlı ve derinlemesine analiz etmek için ve çözüm yolları önerip uygulamak için kullanabilmek, ve bunu yaparken sosyal çalışmanın etik değer ve ilkelerini dikkate almalıyız.

Sistem Kuramı:Sosyal çalışmacıya müracaatçıyı ve onun çevresiyle olan ilişiklerinin birer sistem olarak kurgulayacağı analitik bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olur, müracaatçıyla kaynakları ilişkilendirmede, değişim süreci planlamada ve değişim sürecini değerlendirmede kolaylık sağlar.Beraberce var olan sistemlere simbiyoz sistemlerdenir.Açık sistem dışardan etkileşimlere açık elemanları değişebilen bir sistemdir. Tüm biyolojik ve sosyal sistemler açık sistemdir.

Sistem Kuramının Sosyal Çalışmada Kullanılması: Pincus ve Minehan Modeli:

Sosyal hizmet içinde sistem yaklaşımın en sık kullanılma biçimi Pincus ve Minehan'ın ortaya koydukları model çerçevesinde olmaktadır.Pincus ve Minehan Modeli'ne göre sosyal çalışma uygulamasında dört temel sistem vardır:

  • Değişim Ajanı Sistemi
  • Müracaatçı sistemi
  • Hedef Sistem
  • Eylem Sistemi

Bu sistemleri Zastrow açıklamıştır.

Değişim ajanı sistemi:Özellikle planlı değişimi yaratmak için kurulmuş olan kurumlarda çalışan sosyal çalışmacılardan oluşur.Sosyal çalışmacıları çalıştıran kurum ve kuruluşlar da değişim ajanı sisteminin bir parçasıdır.

Müracaatçı sistemi:Sosyal çalışmacıya da kuruluşuna başvuran, müdahale sürecinden faydalanacak olan, sosyal çalışmacıyla müdahale için anlaşmaya varan kişilerden oluşur.

Hedef sistem:Sosyal çalışmacının değişimini planladığı kişi grup ve örgütsel uygulamalardır.

Eylem sistemi:Sosyal çalışmacının değişimi yaratmak için ilişkilendiği kişilerin ve planlı değişim süreci içerinde uyguladığı müdahalelerin tamamını ifade eder.

Psiko-Dinamik Kuram:Amacı, bireylerin çatışan duygu ve düşüncelerini anlamalarını sağlayarak onların sosyal işlevselliğini arttırmaktır.Psiko-dinamik kuramda sorunun analizinde ve sorun çözme stratejisinde bireye odaklanılır.Bugünkü davranışların temelinin geçmişteki yaşantılar olduğunu varsayar.

Psiko-Dinamik Kuramın Sosyal Çalışmada Kullanılması:Sosyal çalışmada, bireyle ya da grupla yapılan terapötik çalışmalarda kullanılır.Müracaatçıyı tanırken diğer kuramlarla birlikte bir yan unsur olarak da kullanılabilir.Psiko-dinamik kuramda, sağlıklı olma durumu üç ben; altben, ben/lik, üstben arasında denge ve akış sağlamaktır.Bu sosyal çalışma açısından birey ya da gruba psikolojik danışmanlık ve destek sağlamak demektir.Sosyal çalışmacı müracaatçının duygu ve düşüncelerini yorumlaması için müracaatçıyı aktif olarak yönlendirir.Sosyal çalışmada psiko-dinamik kuramdan yararlanan sosyal çalışmacının uyguladığı müdahale teknikleri:Yorumlama, Empatik tepki, Sanatsal teknikler, Öykü anlatımı.

Varoluşçu Psiko-Dinamik Kuram:Psiko-dinamik kuramın sorunu ve çözümü birey odaklıydı.Sosyal çalışma bireyi çevresi içinde elealır.Sosyal çalışmacılar, psiko-dinamik kuramı kendi çevresi içinde birey odağına daha uyumlu hale getirmek için psiko-dinamik kuramla varoluşçu felsefeyi birleştirerek, varoluşçu psiko-dinamik kuramı ortaya koymuşlardır.

Varoluşçu Psiko-Dinamik Kuramın Sosyal Çalışmada Kullanılması:Hem bireyle hem de grupla çalışırken kullanılabilir.

Müracaatçının kendisini daha iyi hissetmesini, kişisel potansiyelinin farkına varmasını ve bunu gerçekleştirmesini de hedeflememiz gerekir.Sosyal çalışmada varoluşçu psiko-dinamik kuramdan yararlanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale teknikleri:Karşısına alma, Deneyler, Benlik saygısı çalışması, Değerlendirme.

Davranışçı Kuram:Bireye işlevselci bir açıdan yaklaşır ve işlevsel olmayan davranışı ortadan kaldırarak yerine işlevsel davranışı ikame etmeyi amaçlar.

Davranışçı Kuramının Sosyal Çalışmada Kullanılması: Sosyal çalışmada davranışçı kuramdan faydalanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale teknikleri:Model gösterme, iltifat etme.

Bilişsel Davranışçı Kuram:Bilişsel davranışçı kuramda sosyal çalışma müdahalelerinin odağı müracaatçıların düşünce ve/ya davranışlarını -değiştirmektir.İstenmeyen belirtileri gidererek, yok ederek yerlerine istenilen davranışları koymaktır.

Bilişsel Davranışçı Kuramının Sosyal Çalışmada Kullanılması:Sosyal çalışmada biliş sel-davranışsal kuramdan destek alan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale teknikleri:Yardımcı olmayan düşünceleri yardımcı olan düşüncelerle değiştirmek, Yardımcı olmayan davranışları yardımcı olan davranışlarla değiştirmek, Çatışma çözümü ve diğer problem çözme becerilerini geliştirmek, Terapötik manevralar, Bilgi ve yaşama becerilerine yönelik psiko-eğitim.

Güçlendirme Kuramı:Amacı, değerlendirme ve müdahale süreçleri boyunca sosyal çalışmacının müracaatçının güçleriyle ilgilenmesini sağlamaktır.Güç, kişinin sahip olduğu her türlü olumlu düşünce, istek, yapabileceği ya da yaptığı şeydir; güçlendirme, bireylerin yaşam koşullarını geliştirmek için kişisel güç, kişilerarası güç ya da politik gücü artırma sürecidir.

Güçlendirme Kuramının Sosyal Çalışmada Kullanılması:Her tür müracaatçıyla müdahale sürecinin her aşamasında kullanılabilir.Müdahale süreci boyunca sosyal çalışmacı ve müracaatçı, müracaatçının içgörüsünü artırarak kendi güçlü yanlarını keşfetmesine yardım eder.Sosyal çalışmada güçlendirme kuramından yararlanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale teknikleri:Kendilik etikliğini artırmak, Grup bilinci geliştirmek, Kendini suçlamayı azaltmak, Değişim için kişisel sorumluluk almak.

Feminist Kuram:Sosyal adalet ve eşitliği mesleki değer edinmiş sosyal çalışmanın toplumdaki cinsler arasındaki eşitsizliği getiren ve bundan kaynaklanan uygulamaları değiştirmek için yol gösterici feminist kuramdır.Feminist kuramdaki temel kavramlar:Ataerkillik :Yaşamdaki olguları cinsiyetlendirerek bunları cinslere göre düşünen, böylelikle cinsler ve yaşa bağlı toplumsal hiyerarşiler oluşturan, yaşamda çeşitli egemen pratiklerle ortaya çıkan düşünce sistemidir.Erkek merkezcilik :Erkekliğin ve erkeklerin kadınlık ve kadınlardan daha önemli ve öncelikli olduğu düşüncesidir.Cinsiyetçilik: Rollerin, sorumlulukların, ekonomik ve toplumsal yapı ve fırsatların toplumsal cinsiyete göre örgütlenmesidir.Feminist kuram dünyadaki kadın hareketi içinde oluşmuş ve gelişmiş birçok farklı yaklaşım ve kuramdan oluşur.Fransa'da başlayan kadınların oy hakkı hareketi feminist hareketin başlangıcı sayılabilir.Liberal feminizmin ana gerekçesi kadınların erkekler gibi insan olduğu, akıl sahibi ve rasyonel varlıklar oldukları, dolayısıyla kadınların da erkeklerle eşit haklara sahip olmaları gerektiğini savunur.

Feminist Terapi:Zastrow'a göre; feminist terapi çoklukla diğer yöntemlerle birlikte kullanılır.Feminist terapistler çoklukla davranış tedavisi, gerçeklik tedavisi gibi psikoterapötik yöntemler kullanırlar.Sosyal değişimi kolaylaştırmaya ve yaşam kalitesini yükseltmeye çalışır.Feminist yaklaşım müracaatçıyı ve sorunlarını sosyal çalışmanın birey-çevre etkileşimine verdiği önem doğrultusunda incelememizi sağlar.

Çözüm Odaklı Model:Amacı, müracaatçının süreğen sorunuyla ilgili geçerli ve etkin çözüm yöntemi olarak gördüğü eylemleri ortaya çıkarıp ilerleterek, onun işlevselliğini artırmak ve değişimi sağlamaktır.Bütçe yetersizliğinden ve görüşme süresi kısıtlamaları gibi gerekliliklerden doğmuş bir modeldir.

Çözüm Odaklı Modelin Sosyal Çalışmada Kullanılması:Müracaatçı ve sosyal çalışmacının bir araya gelme zamanları kısıtlıysa birey, aile, grup düzeyinde kullanılır.Gönüllü olarak gelemeyen müracaatçılarla da kullanılabilir.Sosyal çalışmada çözüm odaklı modeli kullanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale teknikleri:Soruna değil çözüme odaklanmak, Değişimi tanımlamak, Bakış açısını belirginleştirmek, Denetim duygusu yaratmak, Beyin fırtınası.

Kendine Yardım Modeli:Amacı, müracaatçının işlevselliğini, benzer sorunları olan müracaatçıların bir araya geldiği grup çalışmalarıyla artırmaktır.

Benzer sorunu yaşayan ya da yaşamış olan insanlar bir araya gelerek kendi kendilerine yardım ederler.

Kendine Yardım Modelinin Sosyal Çalışmada Kullanımı:Bu yaklaşımın kullanılabilmesi için müracaatçının grup çalışmasına eğilimli ve istekli olması gerekmektedir.Müracaatçı ilk etapla deneyimlerini paylaşmaya hazır olmasa bile iyi bir dinleyici ise, zaman içinde grupta gelişen güven ortamı içinde kendi deneyimlerini paylaşmaya hazır hale gelebilir.

Yukarıya Git