ÜNİTE 1: MESLEK HASTALIKLARINA GİRİŞ
İş sağlığı ve güvenliğinde büyük boşluğun yaşandığı meslek hastalıkları konusunda Bakanlığımız ve Sağlık Bakanlığı arasında 2010 yılında imzalanmış olan “İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İş Birliği Protokolü” kapsamında toplumsal bir meslek hastalıkları seferberliği başlatılmıştır.
Meslek hastalığı, bir kişinin çalışma hayatında karşılaştığı etkenler nedeniyle meydana gelen hastalık türüdür.
Sigortalının; çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza hâlleridir (5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 14).
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 14: Bu Kanun'a göre tespit edilmiş olan hastalıklar listesi dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıklar, karara bağlanır.
1930 yılında yayınlanan Umumi Hıfzısıhha Kanunu önemli düzenlemelerden biri olup çalışma hayatına sağlık ve güvenlikle ilgili düzenlemeler getirmiştir. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, halen halk sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında önemli bir yaptırım aracı olarak kullanılmaktadır.
İş sağlığı ile ilgili gelişmelerde Dr. BernardinoRamazzini'nin De MorbisArtificumDiatriba eseri çok önemlidir.
Ana Charles TurnerThackrah (1795-‐1833) İngiltere’de meslek hastalıkları ile ilgili ilk kitabı yazmıştır.
Borçlar Kanunu ve İş Kanunu; iş hukuku, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal güvenlik alanlarında düzenlemeler içermektedir. Ayrıca iş sağlığı, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili yaptırım gücü ve daha iyi uygulamalar için özendirme işlevi olan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu da unutulmamalıdır.
Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) 1945 yılında iş kazaları ve meslek hastalığı pirimi toplayarak bu alanda sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamıştır. Bu yıllarda, meslek hastalıkları ile ilgili var olan bilgi eksiği ve kurumun bu alandaki işlevlerini yerine getirirken diğer devlet hastanelerinden yararlanamaması nedeniyle SSK 1949 yılında ilk hastanesini İstanbul Nişantaşı Meslek Hastalıkları Hastanesi olarak kurmuştur.
1978 yılında Ankara ve İstanbul illerinde iki meslek hastalıkları hastanesi kurulmuştur. Hastanelere teşhis, ilgili sigorta alanlarında sigortacılık kararları (maluliyet belirleme, sigortalılık işlemlerine hak kazanma kararı) alabilmenin ve tedavinin yanı sıra "kurumu korumak amacıyla" koruyucu sağlık hizmetleri, gezici sağlık hizmetleri ve meslek hastalıkları alanında eğitim hizmetlerini yürütme görevleri verilmiştir.
Meslek Hastalıkları Hastaneleri, ülkemizde birtakım ilklere imza atmıştır. İş psikolojisi laboratuvarı, iş hijyeni laboratuvarı, toksikoloji laboratuvarı, gelişkin solunum fonksiyon laboratuvarı, gezici iş sağlığı laboratuvarı olan ilk hastanelerdir. Zengin laboratuvarlarla donatılan bu hastanelerde çok sayıda, sahaya yönelik, bilimsel çalışma ve araştırma gerçekleştirilmiştir.
Meslek hastaneleri diğer SSK hastaneleriyle birlikte 19.02.2005 tarihinde Sağlık Bakanlığına devredilmiştir.
***Meslek hastalığında çalışma ortamındaki "esas, vazgeçilmez" bir etmendir. Bu risk ile doğrudan karşılaşanlarda hastalık oluşur.
*** İşe bağlı hastalıklar aynı zamanda da görülür. İşe bağlı hastalıklar, meslek hastalıklarından kısa süreli maruziyetler sonucu değil de tekrarlanan sebeplerden oluşmaktadır.
***Hastalıkların İş Kazalarından Farkı
-Hastalık etkeninin devamlı/tekrarlayan biçimde olması.
-Başlangıç tarihinin kesin olarak saptanamaması.
*-*Meslek hastalığının hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalılar bakımından, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalı bakımından ise kendisi tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile bildirilmesi zorunludur.
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği'nde (2008) hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağına, bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar süre sonra ortaya çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceğine, sigortalıların iş kazası ile meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hâllerinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağına dair düzenlemeler bulunmaktadır.
*-*Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine göre 2009 yılında Türkiye'de 64.316 iş kazası olmuş, 429 meslek hastalığı tespit edilmiş, bu iş kazalarının 1.171'i ölümle sonuçlanmıştır, ölümle sonuçlanan meslek hastalığı bulunmamaktadır. Sürekli iş göremez hâle gelen 1885 kişiden 217'si meslekhastalıkları nedeni ile iş göremez hâle gelmiştir.
*-* “Harrington J.M.” nin verdiği değer hatırlanacak olursa, bir ülkenin iş sağlığı alanındaki gelişmişlik düzeyiyle bağlantılı olarak saptanması gereken meslek hastalığı sayısı binde 4-12 arasında olmalıdır.
*Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği'nde meslek hastalıkları A,B,C,D,E Grubu şeklinde sınıflandırılmaktadır.
*-*Biyolojik faktörlere bağlı meslek hastalıkları: Bu grupta başlıca sağlık personeli ile tarım ve hayvancılık işlerinde çalışanlarda görülen ve mikro organizmaların neden olduğu hastalıklar bulunur. Bu grupta yer alan hastalıkların bazıları hem insanlarda hem de hayvanlarda görülebilir (zoonoz). Tüberküloz, şarbon, brusellozis, parazit hastalıkları biyolojik nedenli meslek hastalıklarının en çok bilinen örnekleridir.
Ergonomik faktörlere bağlı meslek hastalıklar: Çalışma sırasında sağlığa uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri, ağırlık kaldırma ve taşıma, hızlı çalışma temposu gibi faktörler de bazı sağlık sorunlarının nedeni olabilir.
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği'nde meslek hastalıkları şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
-Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları: CO, kadmiyum, krom, civa, kurşun, benzen ...
-Mesleki cilt hastalıkları,:deri kanserleri ve kanser dışı deri hastalıkları.
-Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları: Silis tozu dâhil 6 değişik türde toza bağlı olarak oluşan akciğer hastalıkları.
-Meslek bulaşıcı hastalıklar: tüberküloz ve viral hepatit dâhil 4 grup enfeksiyon ve parazit hastalığı.
-Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları: Radyasyon, basınç, gürültü...
** Meslek hastalıklarındaki koruyucu yaklaşımlar üç başlıkta ele alınabilir:
İş yerindeki tehlikelerden korunmak bakımından en etkili yaklaşım riskin kaynakta kontrolüdür. Bu amaçla çeşitli mühendislik uygulamaları yapılır. Örneğin tozlu ortamlarda etkili havalandırma yöntemleri ile veya ortamın ıslak tutulması suretiyle tozumanın önüne geçilmesi, toza bağlı hastalıkların önlenmesi bakımından son derecede yararlıdır.
Risklerin kaynağından kontrolü, çalışanları koruma bakımından en etkili yaklaşım olmakla birlikte, her durumda buna olanak bulunamayabilir. Kaynakta kontrol için bütün çaba gösterilmekle birlikte riskin tam olarak kontrol altına alınması mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda çalışanların etkilenmesini en az düzeye indirmek amacı ile de bazı uygulamalar yapılabilir. Örneğin, bir dokuma atölyesinde gürültü düzeyini izin verilen sınır değerin altına indirmek mümkün değilse, kulak koruyucularından yararlanılabilir.
Meslek hastalıklarından korunma bakımından bazı tıbbi yaklaşımlardan da yararlanılır. Tıbbi uygulamaların amacı başlıca eğitim ve bazı muayenelerle kişilerin riskle karşılaşmalarının önüne geçilmesidir. Ancak bütün çabaya rağmen ortaya çıkabilecek meslek hastalıkları da muayenelerle erken dönemde yakalanabilir, bu yolla iyileşme olasılığı artırılabilir.
*De MorbisArtificumDiatriba " adlı kitabında doktorlara hastalarının mesleğini sormalarını öğütlemiş olan, iş sağlığına önemli katkıları nedeniyle iş sağlığının kurucusu ve babası olarak bilinen kişi: BernardinoRamazzini.
Genel olarak dünyada, meslek hastalıkları görülme sıklığının binde 4–12 arasında değişmesi beklenmektedir.SGK istatistiklerine göre 2009 yılında sigortalı işçi sayısı 9.030.202’dir ve saptanan meslek hastalığı sayısı 429’dur.
*Meslek hastalıklarında deriden sonra en sık tutulan bir sistem de solunum sistemidir.
Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde meslek hastalıkları A,B,C,D,E Grubu şeklinde sınıflandırılmaktadır.
***A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, CO, kadmiyum, krom, civa, kurşun, benzen.
B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları, deri kanserleri ve kanser dışı deri hastalıkları.
C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları, Silis tozu dâhil 6 değişik türde toza bağlı olarak oluşan akciğer hastalıkları.
D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar, tüberküloz ve viral hepatit dâhil 4 grup enfeksiyon ve parazit hastalığı.
E Grubu: Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları, Radyasyon, basınç, gürültü…
***Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)istatistiklerine göre 2009 yılında Türkiye’de 64.316 iş kazası olmuş, 429 meslek hastalığı tespit edilmiş, bu iş kazalarının 1.171’i ölümle sonuçlanmış, ölümle sonuçlanan meslek hastalığı bulunmamaktadır.
